ท่ามกลางไฟสงครามจากสถานการณ์ความขัดแย้งระหว่างอิสราเอล - ปาเลสไตน์ ที่ทำให้มีผู้เสียชีวิตนับหมื่นคน รวมถึงผู้บาดเจ็บหลายหมื่นคน และผู้พลัดฐิ่นฐานบ้านเกิดนับแสนคน และสงครามยังคงมีทีท่าว่าจะไม่ยุติลงง่ายๆ ซึ่งความขัดแย้งที่ว่านี้ไม่เพียงเกิดจากสาเหตุทางเชื้อชาติและความแตกต่างทางศาสนาเท่านั้น หากแต่ยังเกิดจากการแทรกแซงของชาติมหาอำนาจจากโลกตะวันตกอีกด้วย ​
  ในช่วงเวลาที่ว่านี้ มีงานศิลปะในนิทรรศการหนึ่ง ที่สำรวจหนึ่งในรากเหง้าต้นตอของสงครามและความขัดแย้งในภูมิภาคตะวันออกกลางที่ยืดเยื้อยาวนานกว่า 100 ปี นิทรรศการนี้มีชื่ิิอว่า A HOPE AND PEACE TO END ALL HOPE AND PEACE โดย รัชดี อันวาร์ (Rushdi Anwar) ศิลปินชาวเคิร์ดจากเมืองฮาลับจา เขตปกครองตนเองเคอร์ดิสถานแห่งอิรัก ผู้ใช้ประสบการณ์ส่วนตัวในการเป็นผู้พลัดถิ่นฐานบ้านเกิด และผู้ประสบกับสถานการณ์ความขัดแย้งโดยตรง ในการสะท้อนประเด็นทางสังคมและการเมืองที่ยังคงส่งผลกระทบต่อภูมิภาคตะวันออกกลาง ด้วยการสำรวจสาเหตุและผลกระทบที่เกิดขึ้นจากเส้นพรมแดนที่ถูกเขียนแบ่งตามใจชอบโดยเหล่ามหาอำนาจต่างชาติที่สู้รบกันเพื่อช่วงชิงอำนาจในการปกครองภูมิภาคแห่งนี้ ผ่านผลงานศิลปะที่ก่อร่างสร้างจากมุมมอง ประสบการณ์ และความทรงจำของเขา โดยนำเสนอผ่านผลงานจิตรกรรม ประติมากรรม ภาพถ่าย สื่อผสม ศิลปะจัดวางเฉพาะพื้นที่ วิดีโอจัดวาง ภาพยนตร์สารดคี และเอกสารข้อมูลทางประวัติศาสตร์ต่างๆ

  “โครงการศิลปะครั้งนี้ของผม คือการมองความเพิกเฉยไร้สามัญสำนึกในความคิดของลัทธิล่าอาณานิคม ที่กลายเป็นอุดมการณ์ของโลกตะวันตก แน่นอนว่าหลังจากสนธิสัญญาไซเกส-ปิโกต์ ก็ยังมีอีกหลายสนธิสัญญาเกิดขึ้น เรามีสนธิสัญญาโลซาน (Treaty of Lausanne), เรามีสนธิสัญญาบัลฟอร์ (Balfour agreement) แต่ทุกอย่างเริ่มต้นจากสนธิสัญญาไซเกส-ปิโกต์ ที่เปลี่ยนแปลงตะวันออกกลางซ้ำแล้วซ้ำเล่าจนเราเป็นอย่างทุกวันนี้ นับตั้งแต่ครั้งนั้น ความไม่มั่นคงทางสังคม ความไม่มั่นคงการเมือง ความไม่มั่นคงของชาติพันธุ์ หลอมรวมเข้าด้วยกัน และความตึงเครียดก็เกิดขึ้น จนกระทั่งการมาถึงของลัทธิชาตินิยมอาหรับ ในช่วงต้นศตวรรษที่ 18”

  “การวาดแผนที่โดยไร้สามัญสำนึกและไร้การไตร่ตรองนี้ ก่อให้เกิดความเจ็บปวดอย่างยิ่งยวดต่อกลุ่มชาติพันธ์ุ ชนเผ่า และเหล่าบรรดาศาสนิกชนอันแตกต่างหลากหลายในตะวันออกกลางอย่างมาก และจบลงด้วยการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ การสังหารหมู่ การทารุณกรรม และความขัดแย้งอย่างต่อเนื่อง ยกตัวอย่างเช่น ประเด็นความขัดแย้งระหว่างชาวปาเลสไตน์และอิสราเอล ที่เกิดขึ้นจากสนธิสัญญาบัลฟอร์ ที่อังกฤษสัญญาจะมอบดินแดนของชาวปาเลสไตน์ให้ชาวอิสราเอล (ในขณะเดียวกันก็ไปสัญญาจะมอบเสรีภาพให้ชาวปาเลสไตน์ด้วย) จนทำให้เกิดความขัดแย้งจนถึงทุกวันนี้ หรือประเด็นเกี่ยวกับการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ชาวอาร์มีเนียโดยจักรวรรดิออตโตมัน หรือประเด็นเกี่ยวกับเคอร์ดิสถาน ประเทศของชาวเคิร์ดจำนวนสามสี่ล้านคน ที่ถูกแบ่งแยกออกเป็นส่วนหนึ่งของหลายประเทศ อิรัก อิหร่าน ซีเรีย ตุรกี และบางส่วนของอาร์เมเนีย”

  “นี่เป็นการหวนกลับไปมองยังผลลัพธ์ว่าผู้คนในตะวันออกกลางถูกแบ่งแยก โดยคนขาวที่นั่งอยู่บนโต๊ะ และลากเส้นแบ่งบนแผนที่ในอีกซีกโลกหนึ่ง แบ่งสรรปันส่วนดินแดนในตะวันออกกลาง โดยไม่เคยถามความสมัครใจจากคนในพื้นที่เลยแม้แต่น้อย มันช่างเป็นความเพิกเฉยไร้สามัญสำนึกอย่างมาก แน่นอน ผมไม่ได้บอกว่าสิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นกับตะวันออกกลางเท่านั้น หากแต่เกิดขึ้นในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้, ในแอฟริกา ในละตินอเมริกา ที่ถูกผลกระทบจากอำนาจของลัทธิล่าอาณานิคมโดยมหาอำนาจตะวันตกในศตวรรษที่ผ่านมา น่าเศร้าที่สิ่งเหล่านี้ยังคงเกิดขึ้นต่อไป และปรากฏตัวอย่างชัดเจนจนถึงทุกวันนี้ สิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นในตะวันออกกลางมานับศตวรรษ และเรายังคงไม่มีสันติภาพ เรายังคงมีความขัดแย้ง ความรุนแรงอย่างต่อเนื่อง ความไม่มั่นคงทางการเมืองและสังคมเหล่านี้ เปิดโอกาสอันงดงามให้ระบอบเผด็จการเกิดขึ้นมาอย่างง่ายดาย เรามีคนอย่าง ซัดดัม ฮุสเซน และอีกมากมายหลายคน ตัวผมเองเกิดในปี 1971 ผมเห็นสงครามกับตามาแล้วอย่างน้อย 5 - 6 ครั้ง จนทุกวันนี้ เรามีสงครามอิรัก อิหร่าน สงครามอ่าวเปอร์เซียครั้งที่ 1 - 2 สงครามไอซิส และผมไม่รู้ว่่าจะเกิดสงครามอีกครั้งเมื่อไหร่ เรามีการสังหารหมู่อันฟาล หรือปฏิบัติการอย่างเป็นระบบตามคำสั่งของ ซัดดัม ฮุสเซน ในการสังหารหมู่ชาวเคิร์ด 182,000 คน และการทำลายล้างที่เกิดขึ้นตลอดมา”

  “การทำลายล้างที่ว่านี้สื่อผ่านผลงานประติมากรรมที่มีชื่อว่า The kingdom of dust ruled by stones (2023) ที่ได้แรงบันดาลใจจากอนุสาวรีย์รูปคนขี่ม้าที่ผมเคยเห็นครั้งแรกที่เมืองบาซิกา ใกล้กับเมืองโมซุล ทางตอนเหนือของอิรัก ในปี 2016 ผมไปที่นั่นเพื่อทำโครงการศิลปะหนึ่งของผมในช่วงเวลาระหว่างสงครามไอซิส ซึ่งกองทัพไอซิส อยู่ห่างจากเมืองแค่ 4 กิโลเมตร เมื่อผมเห็นอนุสาวรีย์ที่ว่านี้ มันถูกทำลายไปแล้ว และมันเป็นอนุสาวรีย์ของ เอซิดี มีร์ซา (Ezidi Mirza) ผู้นำของชาวยาซิดี ชนกลุ่มน้อยชาวเคิร์ดที่นับถือศาสนายาซิดี ที่ชาวออตโตมันต้องการบังคับเปลี่ยนให้พวกเขานับถือศาสนาอิสลาม แต่ชาวยาซิดีต่อต้าน จึงถูกออตโตมันรุกราน ชายผู้นี้จึงจับอาวุธลุกขึ้นมาต่อสู้เพืิ่อปกป้องผู้คนของเขา แต่ท้ายที่สุดเขาก็ถูกสังหารโดยออตโตมัน สำหรับชาวยาซิดี เอซิดี มีร์ซา คือสัญลักษณ์ของวีรบุรุษแห่งชาติผู้ปกป้องพวกเขาในประวัติศาสตร์ ดังนั้น ในปี 1990 หลังจากการล่มสลายของ ซัดดัม ฮุสเซน ชนเผ่ายาซิดีและชาวเคิร์ดในอิรักจึงทำอนุสาวรีย์นี้ขึ้นมาให้เขาในฐานะผู้นำของชนชาติ แต่ในปี 2016 เมื่อไอซิส ยึดครองเมืองนี้ และทำลายอนุสาวรีย์นี้ลง เพราะอย่างที่หลายชาติในตะวันออกกลางทราบว่าตุรกีนั้นสนับสนุน ไอซิส ทางอ้อม ซึ่งเป็นเรื่องที่น่าย้อนแย้ง เพราะตุรกีเป็นส่วนหนึ่งของนาโต (Nato) น่าตลกที่ในขณะที่นาโตต่อสู้กับไอซิส แต่สมาชิกของนาโตก็สนับสนุนไอซิส อยู่ใต้โต๊ะอีกทีหนึ่ง นี่คือความย้อนแย้งและตลบแตลงของการเมือง”

   ผลงานประติมากรรมทองเหลืองชิ้นนี้ ถูกนำเสนอในรูปของเศษซากอนุสาวรีย์ที่มีร่องรอยแตกหักเสียหายจากการถูกทำลายจนมองไม่เห็นเค้าเดิม ตัวอนุสาวรีย์มีสีดำทะมึนราวกับถูกไฟเผาจนมอดไหม้กลายเป็นเถ้าถ่าน

   “สำหรับผม ประติมากรรมนี้สะท้อนแง่มุมทางประวัติศาสตร์ ในสิ่งที่จักรวรรดิออตโตมันเคยทำกับชาวยาซิดี และหวนกลับมาทำเช่นเดิมอีกครั้งผ่านการสนับสนุนลับๆ ทางการเมือง นี่คือข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ของอนุสาวรีย์ที่ว่านี้ แต่สำหรับผม นอกเหนือไปจากข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ อนุสาวรีย์นี้ยังเป็นความภาคภูมิใจ ความเป็นวีรบุรุรษของชนชาติยาซิดี แต่เมื่อเราได้เห็นอนุสาวรีย์ คนที่อยู่บนหลังม้าถูกทำลายจนเหลือแต่ซาก สำหรับผม มันถูกทำให้กลายเป็นอนุสาวรีย์ของการทำลายล้าง ที่ซึ่งชาวตะวันออกกลางล้วนแล้วแต่ต้องเผชิญหน้ากับความเจ็บปวดทุกข์ทรมาน ไม่ใช่แค่การทำลายทางกายภาพแบบที่คุณเห็นในฉนวนกาซ่า หรือในสงครามกลางเมืองในซีเรีย ลิเบีย หรือเยเมน แต่การทำลายล้างนี้ไปไกลกว่านั้น คือการทำลายในเชิงวัฒนธรรม เศรษฐกิจ การศึกษา การทำลายในเชิงคุณธรรม ค่านิยม และจริยธรรม จนภูมิภาคนี้เหลือแต่เศษซาก สิ่งเหล่านี้เริ่มต้นตั้งแต่สนธิสัญญาไซเกส-ปิโกต์ จากยุคอาณานิคมที่ส่งผลมาจนถึงทุกวันนี้ ไม่เคยมีอะไรเปลี่ยนแปลง มีแต่จะเลวร้ายลงกว่าเดิม เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากความผิดพลาดเดิมๆ ที่เกิดขึ้นซ้ำแล้วซ้ำเล่า นับแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน”

  “ผลงานแต่ละชิ้นในโครงการนี้ เป็นการแสดงอย่างชัดแจ้งถึงสถานการณ์ที่ว่านี้ อย่างเช่นผลงาน They filled our world full of shadow, and then they tell us to seek the light (2023) ประติมากรรมจัดวางโต๊ะสีดำรูปแผนที่สองซีก ที่เกิดจากการแบ่งตะวันออกกลางเป็นสองฝั่งจากสนธิสัญญาไซเกส-ปิโกต์ ซึ่งตัวแผนที่นี้วางอยู่บนกระสุนทองเหลืองจำนวน 40 ลูก ซึ่งกระสุนที่ว่านี้เป็นสัญลักษณ์แทนความขัดแย้งและสงครามที่กลายเป็นรูปแบบทางวัฒนธรรมทางการเมืองของตะวันออกกลาง เราไม่เคยมีการสนทนาอย่างถ้อยทีถ้อยอาศัย ทุกอย่างต้องชุ่มโชกด้วยความขัดแย้งและสงคราม เราไม่มีการเจรจาทางการเมืองอย่างสงบ สันติ ทุกอย่างต้องตกลงกันด้วยสงครามและความขัดแย้ง อย่างที่เราเห็นกันมาในช่วงร้อยปีที่ผ่านมา”

   “บนด้านหน้าของแผนที่ มีภาพถ่ายจำนวน 29 ภาพ ที่เกิดจากการตัดต่อภาพ (Photo montage) อันมีที่มาจากภาพถ่ายสถานการณ์ทางการเมืองในประวัติศาสตร์ของตะวันออกกลาง ทั้งเหตุการณ์ที่ทหารอังกฤษยาตราทัพสู่กรุงแบกแดดในปี 1917 ในการขยายอำนาจจักรวรรดินิยมใหม่ และภาพการฆ่าล้างเผ่าพันธ์ชาวอาร์มีเนีย ภาพการสังหารหมู่ชาวเคิร์ด หรือภาพสงครามอ่าวเปอร์เซียครั้งที่ 1 และ 2 และภาพสงครามปาเลสไตน์ เมื่อดูแต่ละภาพ เราจะเห็นความเชื่อมโยงของแต่ละเหตุการณ์ที่เกิดบนตำแหน่งจริงๆ บนแผนที่ของตะวันออกกลาง เหตุที่โต๊ะตัวนี้ถูกทำขึ้นเป็นสีดำ เพราะสีดำเป็นตัวแทนของความมืดมน และความจริงอันโหดร้ายที่เกิดขึ้นในภูมิภาคนี้”

   “หรือในผลงาน Facing living, past in the present (2015) ผลงานวิดีโอที่ผมใช้ภาพถ่ายของ ซัดดัม ฮุสเซน ที่พิมพ์ลงบนแผ่นกระดาษ มาฉีกเป็นชิ้นๆ แล้วใช้เทปแปะแต่ละชิ้นเข้าไปเหมือนเดิม แล้วฉีกซ้ำ และแปะเข้าไปใหม่อีกครั้งแล้วครั้งเล่า จนดูไม่ออกว่าเป็นภาพอะไรอีกต่อไป ผมทำงานชิ้นนี้โดยได้แรงบันดาลใจจากประสบการณ์ส่วนตัวที่ผมเดินทางกลับไปยังเคอร์ดิสสถานเป็นครั้งแรกในปี 2004 ซึ่งเป็นช่วงเวลาของการเลือกตั้งทั่วไปครั้งแรกในอิรัก รวมถึงเคอร์ดิสสถาน ในฐานะส่วนหนึ่งของอิรัก หลังการลงจากอำนาจของ ซัดดัม ฮุสเซน ตอนนั้นชาวเคิร์ด ชาวชิอะห์ และชาวซุนนี เราหวังอย่างยิ่งว่า อิรักใหม่หลังการเลือกตั้งน่าจะมีความสงบสุข และสันติกับเขาเสียที เพราะในเวลาที่ซัดดัมอยู่ที่นั่น เขาเป็นต้นเหตุของความขัดแย้ง ความไม่มั่นคง คนแตกต่างชาติพันธ์ุไม่สามารถอยู่ด้วยกันได้ ตอนนี้เราสามารถอยู่ร่วมกันภายใต้ระบอบประชาธิปไตยของอิรัก เราเรียกมันว่า “ความหวังและสันติภาพ” (Hope and Peace) แต่ท้ายที่สุดก็ไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลง ซึ่งคำคำนี้ก็เป็นแค่คำขวัญของพรรคการเมืองในการหาเสียง ที่ไม่มีวันทำได้จริงเท่านั้น”

   “เช่นเดียวกับสิ่งที่ปรากฏในผลงานวิดีโอจัดวางอีกชิ้น ที่นำเสนอภาพมือของผมกำลังเขียนตัวหนังสือภาษาอารบิกเป็นคำว่า ‘الأملوالسلام’ (ความหวังและสันติภาพ) ทับกันไปมาเรื่อยๆ จนตัวกระดาษกลายเป็นสีดำทั้งแผ่น และไม่สามารถอ่านตัวหนังสืออะไรได้อีกต่อไป เหมือนกับที่เรายังคงต้องเผชิญกับการรบราฆ่าฟันกันระหว่างนิกายชิอะห์และซุนนี ความขัดแย้งระหว่างชาวอาหรับ ชาวเคิร์ด สงครามภายนอกภายใน กองทัพอเมริกันในตะวันออกกลาง ซ้ำแล้วซ้ำเล่าไม่จบสิ้น สิ่งเหล่านี้ทำให้เราไม่สามารถมองเห็นความหวังและสันติภาพได้”
  “ทุกครั้งที่เรามีนายกรัฐมนตรีคนใหม่ในอิรัก คนในอิรักหวังว่านายกรัฐมนตรีคนใหม่จะเป็นทางออกให้กับปัญหาที่เรามีอยู่ แต่หลังจากหนึ่งปีหรือหกเดือนผ่านไป เราก็พบกับความผิดหวังซ้ำๆ ซากๆ จนทุกวันนี้เราไม่มีความหวังอีกต่อไป ลองจินตนาการดูว่า ทุกวันนี้คนอิรักออกไปประท้วงบนท้องถนน พวกเขาไม่ได้ขอความเปลี่ยนแปลงทางการเมือง พวกเขายอมแพ้ต่อการเรียกร้องความเปลี่ยนแปลงระบอบทางการเมือง พวกเขาแค่ขอระบบสาธารณูปโภคพื้นฐานที่เพียงพอต่อการดำรงชีวิต พวกเขาเรียกร้องขอน้ำสะอาด ขอไฟฟ้าใช้ ขอถนนหนทาง ขอการศึกษาให้ลูกหลาน ซึ่งรัฐไม่อาจมอบให้พวกเขาได้ นั่นคือความเป็นจริงที่เกิดขึ้น ชื่อของงานชุดนี้อย่าง A Hope And Peace To End All Hope And Peace (2023) ได้กลายเป็นชื่อของนิทรรศการครั้งนี้ไปในที่สุด”

  ที่น่าสนใจก็คือ ผลงานวิดีโอจัดวาง Facing living, past in the present (2015) นั้นถูกจัดแสดงบนกำแพงคอนกรีตขนาดใหญ่มหึมา ราวกับยกเอากำแพงจากพื้นที่เกิดเหตุในตะวันออกกลาง มาตั้งเอาไว้ในห้องแสดงงานหลักของนิทรรศการก็ไม่ปาน
  “กำแพงคอนกรีตที่ว่านี้เป็นตัวแทนของสถานการณ์ทางการเมืองอันย่ำแย่มากๆ ในตะวันออกกลาง ในปี 2003 ช่วงเวลาที่กองทัพอเมริกันเดินทางมายังอิรัก และสร้างพื้นที่ที่เรียกว่า เขตกรีนโซน (Green Zone) ซึ่งเป็นฐานที่มั่นของสถานทูตอเมริกัน นักการทูต และสำนักข่าวอเมริกัน และสร้างกำแพงรอบๆ เขตกรีนโซน หลังจากนั้นก็เกิดเหตุการณ์ความรุนแรงระหว่างสองนิกายศาสนา ที่ไม่สามารถควบคุมได้ กองทัพอเมริกันและรัฐบาลอิรักจึงตัดสินใจสร้างกำแพงยาวหลายสิบกิโลเมตร เพื่อกั้นความขัดแย้งที่ว่านี้ และกำแพงที่ว่านี้ก็ยังอยู่จนถึงทุกวันนี้ ที่สำคัญ กำแพงที่ว่านี้ยังป้องกันรัฐบาลอิรักจากประชาชนนับแสนคนในกรุงแบกแดด ที่ลุกฮือขึ้นประท้วงบนท้องถนนต่อต้านรัฐลบาลทุจริตคอร์รัปชันในปี 2019 เป็นเวลานับเดือน จนกระทั่งรัฐบาลอิรักและกองทัพสลายการชุมนุมด้วยปืนและความรุนแรง และสังหารผู้ประท้วงไปหลายพันคน และมีผู้บาดเจ็บนับหมื่นคน หลายคนถูกลอบสังหาร ลักพาตัว และพบร่างไร้ชีวิตในแม่น้ำในกรุงแบกแดด นี่คือวิธีที่พวกเขาใช้ในการสลายการชุมนุมประชาชนมือเปล่า ผู้ออกมาประท้วงด้วยความสงบ กำแพงที่ว่านี้เป็นเพียงเครื่องมือในการปกป้องรัฐบาลอิรัก มันจึงเป็นเครื่องมือทางวัฒนธรรมอันทรงพลังสำหรับการปกป้องอำนาจบางอย่าง เขาบอกว่า “ถ้าคุณต้องการสันติภาพ คุณต้องมีกำแพง” แล้วสันติภาพแบบไหนล่ะ ที่อยู่หลังกำแพง? สิ่งนี้ไม่เพียงเกิดขึ้นในกรุงแบกแดดหรืออิรัก เรายังมีกำแพงในเบอร์ลิน ในฉนวนกาซ่า อิสราเอล ในบอสเนีย เฮอร์เซโกวีนา และอีกหลายแห่งในโลก กำแพงจึงเป็นตัวแทนของพลังอำนาจทางการทหารของลัทธิอาณานิคม ที่สร้างกำแพงขึ้นเพราะพวกเขารู้ว่าไม่มีวันมีสันติภาพในแผ่นดินที่พวกเขาเข้าไปครอบครอง กำแพงจึงเป็นหนทางเดียวในการปกป้องคุ้มครองตนเองของพวกเขา นั่นเป็นเหตุผลที่ผมสร้างกำแพงแบบเดียวกันในขนาดเดียวกันขึ้นในพื้นที่แสดงงาน เพื่อแสดงถึงสถานการณ์ที่เกิดขึ้นในแบกแดดและในทั่วโลก”

  ผลงานสำคัญอีกชิ้นในนิทรรศการครั้งนี้คือภาพยนตร์สารคดี A Man Stronger Than Mine (2023) ที่นำเสนอเรื่องราวของ โหชยาร์ ไบยาเวลาย (Hoshyar Byawelaiy) ชายชาวเคิร์ดผู้มุ่งมั่นในการผู้เก็บกู้ทุ่นระเบิดให้หมดไปจากเคอร์ดิสถาน โดยปราศจากอุปกรณ์เทคโนโลยีใดๆ ยกเว้นพลังใจและสองมือของเขา
  “เมื่อ 4 - 5 ปีที่แล้ว ผมได้ยินเรื่องราวของโหชยาร์ จากโซเชียลมีเดียท้องถิ่น ว่ามีผู้ชายคนหนึ่งเก็บกู้ระเบิดสองหมื่นลูกในพื้นที่ในหมู่บ้านหนึ่ง ผมสนใจมากว่าผู้ชายคนนี้เป็นใคร? ต่อมาผมทราบว่าผู้ชายคนนี้อยู่ในหมู่บ้านที่ห่างจากบ้านเกิดของผมในเคอร์ดิสถานเพียงแค่ขับรถ 20 นาที ผมจึงเดินทางกลับบ้าน และผมสืบหาตัวเขา ผมไปยังหมู่บ้านของเขา เราพูดคุย และกลายเป็นเพื่อนกัน ผมจึงถามเขาว่า ผมอยากทำสารคดีเกี่ยวกับเขา เขาตกลง เราก็เลยถ่ายทำสารคดีขึ้นมา แต่ในคราวนั้นสิ่งที่บันทึกมายังไม่ใช่สิ่งที่ผมต้องการ ในปีนี้ผมจึงกลับไปถ่ายทำสารคดีเกี่ยวกับเขาอีกครั้ง ดังที่เราเห็นในสารคดีเรื่องนี้ ผู้ชายคนนี้เป็นคนเข้มแข็งมากๆ เช่นเดียวกับชื่อที่ผมตั้งให้สารคดีคือ A Man Stronger Than Mine (ชายผู้เข้มแข็งกว่าทุ่นระเบิด) คุณจะเห็นว่าเขาเป็นคนพิการ ที่เสียขาทั้งสองข้าง ข้างหนึ่งจากทุ่นระเบิดอเมริกัน อีกข้างจากทุ่นระเบิดอิตาลี เมื่อตอนอายุยังน้อย เขาร่วมรบในกองทัพปลดแอกชาวเคิร์ดเพื่อปลดปล่อยชาวเคิร์ดจากการปกครองอันโหดเหี้ยมของ ซัดดัม ฮุสเซน ในช่วงปี 1980 นั่นเป็นสาเหตุที่เขาเรียนรู้วิธีการเก็บกู้ทุ่นระเบิด เพราะซัดดัมมักจะวางทุ่นระเบิดในภูเขามากมายและหมู่บ้านในเคอร์ดิสถาน เพราะกองทัพปลดแอกมักจะซุ่มตัวอยู่ในภูเขาและหมู่บ้านชนบท หรือแม้แต่ทุ่นระเบิดของอเมริกันและอังกฤษ ในช่วงสงครามอ่าวเปอร์เซีย และทุ่นระเบิดโฮมเมดของ ไอซิส ที่ถูกวางในหลายเมือง ในหลายหมู่บ้าน ผู้ชายคนนี้เก็บกู้ระเบิดเหล่านี้ทั้งหมด ที่ผ่านมา เขาเก็บกู้ทุ่นระเบิดไปแล้ว 2.5 ล้านลูก เขายังเก็บเอาทุ่นระเบิดเหล่านี้ที่ปลดชนวนแล้ว ไปสาธิตในโรงเรียนต่างๆ เพื่อรณรงค์สร้างความรู้ให้เยาวชนเห็นถึงอันตรายของทุ่นระเบิดเหล่านี้ ว่าไม่ควรแตะต้อง และควรอยู่ให้ห่างไกล เขาทำสิ่งเหล่านี้ให้ทุกคนฟรีๆ โดยไม่ได้รับเงินจากใครเลยแม้แต่น้อย และสิ่งสำคัญที่สุดในเรื่องราวของเขาก็คือ ผืนแผ่นดินเหล่านั้นที่เขาเข้าไปเก็บกู้และเก็บกวาดระเบิดออกมา ชีวิตได้หวนคืนสู่ที่แห่งนั้น ไม่ว่าจะเป็นผู้คนหรือสัตว์ป่า เพราะสัตว์มีสัญชาตญาณถึงอันตรายและไม่ยอมเข้าใกล้ทุ่นระเบิด เมื่อเขาเก็บกู้ระเบิดออกจากพื้นที่ สัตว์ป่าจึงกลับคืนสู่พื้นที่แห่งนั้น ไม่เพียงเท่านั้น พื้นที่เหล่านั้นยังกลายเป็นชุมชน ศาสนสถาน โรงพยาบาล ตลาด หรือแม้แต่แหล่งท่องเที่ยว สำหรับผม เขาคือนักสิ่งแวดล้อมที่เก็บกวาดระเบิดและนำพาชีวิตกลับคืนสู่ผืนแผ่นดินเหล่านั้น”

   หรือผลงาน When you pray for black gold, you must deal with the burning smoke too (2023) ศิลปะจัดวางเฉพาะพื้นที่ที่นำเสนอภาพของ มาร์ก ไซเกส และ ฟรองซัวร์ ฌอร์ช ปิโกต์ สองนักการทูตชาวอังกฤษและฝรั่งเศส ผู้ริเริ่มสนธิสัญญาไซเกส-ปิโกต์ ที่ถูกพิมพ์ออกมาในโทนสีเอกรงค์ ด้วยสีแดง Colonial Red และสีน้ำเงิน Colonial Blue อันเป็นตัวแทนธงชาติจักรวรรดินิยมอังกฤษและฝรั่งเศส ตรงข้ามกับภาพทั้งสอง มีแผนที่ของดินแดนของชนกลุ่มน้อยที่ได้รับผลกระทบจากสนธิสัญญาที่ทั้งสองเขียนขึ้นปักอยู่บนพรมสำหรับละหมาดผืนหนึ่ง

  “อีกเหตุผลที่ผมใช้พรมละหมาดในงานชุดนี้ เป็นเพราะพรมละหมาดแบบนี้เป็นพรมที่บ้านของผมเคยใช้ตอนผมเป็นเด็กๆ และผมจำได้ว่า ปู่ ย่า ตา ยาย ลุง ป้า น้า อา ของผม เวลาพวกเขานมัสการพระเจ้าเสร็จ สิ่งที่พวกเขาอ้อนวอนขอต่อพระเจ้าเป็นสิ่งแรกและสิ่งเดียวคือ สันติภาพและความปลอดภัย เพราะพวกเขาไม่มีสิ่งเหล่านั้น ดังนั้น ในงานชิ้นนี้ ก็ไม่ต่างอะไรกับการที่เราอ้อนวอนขอสันติภาพและความปลอดภัยจากผู้ชายสองคนนี้ที่เป็นผู้ริดรอนมันไปจากเรา”

  นอกจากนี้ในนิทรรศการครั้งนี้ยังมีผลงานส่วนต่อขยาย เกี่ยวกับสงครามในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อย่าง ประเทศลาว ซึ่งมีวัตถุระเบิดตกค้างจากสงครามอินโดจีน ที่สหรัฐอเมริกาทิ้งในประเทศลาวจำนวนหลายล้านตัน โดยองค์กรนานาชาติช่วยเหลือในการฝึกฝนคนท้องถิ่นให้เก็บกู้และทำลายระเบิด และนำโลหะที่เหลือจากวัตถุระเบิดมารีไซเคิลเป็นเครื่องประดับและภาชนะเครื่องใช้ต่างๆ ซึ่งโลหะจากวัตถุระเบิดเหล่านี้ถูกนำมาสร้างสรรค์เป็นผลงานศิลปะของรัชดี จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์บ้านจิม ทอมป์สัน นั่นเอง

  นิทรรศการ A HOPE AND PEACE TO END ALL HOPE AND PEACE โดย รัชดี อันวาร์ และ
ภัณฑารักษ์ โซอี บัตต์ (Zoe Butt) จัดแสดงตั้งแต่วันที่ 24 พฤศจิกายน 2566 - 10 มีนาคม 2567 ที่ หอศิลป์บ้านจิม ทอมป์สัน แกลเลอรี่ 1-2 ชั้น 3 (และพื้นที่จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์บ้านจิม ทอมป์สัน), เปิดทำการทุกวัน เวลา 10:00 - 18:00 น. ค่าเข้าชม: 50 บาท, สมาชิกและเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 10 ปี เข้าชมโดยไม่มีค่าใช้จ่าย, สถาบันการศึกษาสามารถขอเข้าชมได้โดยไม่มีค่าใช้จ่าย (ติดต่อล่วงหน้า)